در طب اسلامی جهت گیری‌ها و سیاست گذاری ها از طرف ائمه علیهم السلام فقط در جهت درمان نیست بلکه عموما تکیه بر روی تغذیه و بهداشت و پیش گیری است هر چند روش ها و فرمایشات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در جهت درمان، مطالبی عالی و قطعی هستند و این وظیفه ماست که از کلام و رهنمود آنها استفاده درست را ببریم.

هاضوم چیست؟

هاضوم یک پودر گیاهی است که با ترکیب سه‌گانه آویشن، زنیان و سیاه‌دانه ساخته و عرضه می‌شود. بر اساس طب اسلامی، بر پایه حدیث کتاب «مکارم الاخلاق»، باید برای ساخت این دارو هر یک از مواد به نسبت مساوی ترکیب شوند. برخی از متخصصان طب اسلامی معتقدند در این ترکیب، دانه زنیان و برگ آویشن آرد و آسیاب می‌شود اما سیاه‌دانه باید به صورت سالم و آسیاب‌نشده به آن دو اضافه شود. برخی نیز توصیه می کنند نعنا و کمی نمک هم به آن اضافه شود.

هاضوم چه خواصی دارد؟

هاضوم را یک داروی عمومی برای بیماری‌های گوارشی معرفی می‌کنند و به طور کلی آن را برای درمان ناراحتی‌های عمومی گوارشی چون ضعف معده، نفخِ، رودل، درد شکم، بوی بد مدفوع و رفلکس معده مناسب می‌دانند. همچنین خوردن این دارو را برای زمانی که غذای سنگین خورده می‌شود سفارش می‌کنند. برای درمان بلغم، استفاده مداوم آن را خیلی مفید دانسته‌اند و نیز مصرفش را فقط برای زمان بیماری نمی‌دانند بلکه مصرف آن را برای پیشگری از بیماری و نیز تقویت معده توصیه کرده‌اند.

هاضوم در روایات اسلامی

در روایات اسلامی به مواد هاضم (کمک‌کننده به گوارش غذا) اشاره شده است. در کتاب معتبر «الکافى» از امام کاظم(ع) درباره خوردنماست نقل شده است: «هر کس مى‌‏خواهد ماست بخورد و ماست به او زیانی نرساند، روى آن، هضم‌‏کننده‌‏اى (هاضوم) هم بخورد». از امام درباره هضم‌‏کننده می‌پرسند و ایشان پاسخ می‌دهد: «نانخواه». درباره این که منظور از واژه نانخواه چیست، به دو دانه «زنیان» و «سیاه‌دانه» اشاره کرده‌اند که روی نان می‌ریختند تا بعد از پخت بو و طعم خوش‌تری داشته باشد. (الکافی، چاپ اسلامیه، ج ۷، ص ۳۸۸؛ چاپ دارالحدیث، ج ۱۲، ص ۵۰۵؛ لغت‌نامه دهخدا؛ دائره المعارف بزرگ طب اسلامى، ج ۵، ص ۲۷۸)

در کتاب «مَکارم الاخلاق» (ص ۱۸۷) در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) روایت شده است که ایشان هاضوم، سَعتر و حَبَّۀُ السُّوداء را آرد می‌کردند و با نمک نیم‌کوفته مخلوط می‌کردند و قبل از غذا می‌خوردند و می‌گفتند که وقتی این دارو را بخورم دیگر باکی ندارم چه چیزی خورده‌ام.

در این حدیث چون به سیاه‌دانه (حَبَّۀُ السُّوداء) اشاره شده است، هاضوم را به زنیان، و سعتر را به آویشن ترجمه‌ کرده‌اند. (دانش‌نامه احادیث پزشکی، ج ۱، ص ۲۷۷) برخی این سه را به زیره، پونه و سیاه‌دانه ترجمه کرده‌اند که هر سه جزو گیاهان هاضم نیز هستند. (مکارم الاخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقری، ج ۱، ص ۳۵۶)

نحوه مصرف هاضوم
مقدار مصرف هاضوم در بزرگسالان یک قاشق چای‌خوری و برای کودکان کمتر از این مقدار گفته شده است. زمان مصرف می‌تواند پیش از غذا یا بعد از آن باشد. البته برای قبل از غذا توصیه شده است که همراه با مقدار کمی نمک دریا خورده شود. همچنین گفته‌اند بهتر است به تنهایی و به صورت خشک مصرف شود. برخی معتقدند ترکیب آن با چیز دیگر (مانند عسل)، اثر آن را کم می‌کند.

نکته بسیار مهم: برگشتن شیر در ایام شیردهی کودکان ناشی از ضعف معده نیست و استفاده از این ترکیب توصیه نمی شود.